Z Piękno Polskiej Przyrody
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Olsza, olcha – rodzaj drzew i krzewów z rodziny brzozowatych. Według różnych źródeł zalicza się do niego od 25 do 41–44 gatunków.
Występują one naturalnie w strefie umiarkowanej i borealnej półkuli północnej, na wschodzie ich zasięg występowania dociera do indyjskiego stanu Asam, Azji Południowo-Wschodniej i Japonii, gdzie rośnie 10 gatunków.
Najdalej na południe sięga A. acuminata, rosnąca w Ameryce Południowej w kolumbijskich Andach. W Europie rośnie 5 gatunków, z czego w Polsce trzy: olsza czarna A. glutinosa, olsza szara A. incana i olsza zielona A. alnobetula poza tym status gatunku nadawany jest introdukowanej i zadomowionej olszy pomarszczonej A. rugosa, w innych ujęciach mającej status podgatunku olszy szarej A. incana subsp. rugosa.
Gatunki z tego rodzaju rosną często na siedliskach wilgotnych i zalewowych. Wykorzystywane jest ich drewno, cenione ze względu na łatwość obróbki i trwałość, w tym odporność na gnicie w wodzie.
Wyrabiano z niego m.in. węgiel drzewny i proch. Drzewa sadzone są w celu rekultywacji słabych i zniszczonych gruntów, jako ozdobne, bywają też wykorzystywane jako lecznicze.
Pokrój
Zrzucające liście drzewa lub krzewy. Osiągają zwykle niezbyt okazałe rozmiary, do największych gatunków należy chińska A. cremastogyne i olsza czarna.
Pędy i kora zwykle ciemno zabarwione.
Korzenie mają brodawki, które w symbiozie z bakteriami wiążą azot atmosferyczny do gleby, zwykle zasiedlone przez nie korzenie są czerwone i spęczniałe.
Pąki zwykle na trzonkach.
Liście
Naprzemianległe, pojedyncze. Blaszka liściowa jest piłkowana lub ząbkowana na brzegu, rzadko jest całobrzega. Przylistki opadające.
Kwiaty
Promieniste, jednopłciowe, zebrane w zwisające kotki o cylindrycznym kształcie. Kwiatostany męskie zbudowane są z licznych segmentów, z których każdy składa się z 3–5 przysadek i 3 pojedynczych kwiatów.
Kwiatostany żeńskie wyrastają pojedynczo lub w parach, zebrane w kwiatostany złożone przypominające wiechy lub grona, rozwijają się w kątach pędów, mają kształt od jajowatego do stożkowatego, z licznymi łuskowatymi i zdrewniałymi przylistkami.
Poszczególne kwiaty są bardzo drobne i pozbawione okwiatu. Kwiaty męskie zawierają po cztery pręciki z czerwonymi zwykle pylnikami.
Owoce
Ściśnięte orzeszki, z błoniastymi lub papierzastymi skrzydełkami[13], stąd mające postać drobnych skrzydlaków.
