Traszka Grzebieniasta
|
| ||
 | ||
| Królestwo | Zwierzęta | |
| Gromada | Płazy | |
| Rodzina | Salamandrowate | |
| Gatunek | Traszka Grzebieniasta | |
| Długość ciała | 4,1–11 cm. | |
| Masa ciała | 0,9–4,6 g. | |
|
| ||
 | ||
Traszka Grzebieniasta (Triturus cristatus) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych (Salamandridae). Występuje w Europie. Może prowadzić wodny lub lądowy tryb życia. Zasiedla różnorodne siedliska, zwłaszcza niezarybione zbiorniki czystej wody stojącej o gęstej roślinności, a także pobliskie lasy. Rozmnaża się w wodzie. Samiec przed przekazaniem wybrance spermatoforu wykonuje taniec godowy. Jego partnerka składa jaja, zawijając je w liście roślin wodnych. Z jaj wylęgają się kijanki, które polują w toni wodnej, po czym ulegają przeobrażeniu. Rejestruje się zmniejszanie się liczebności gatunku. Do najważniejszych zagrożeń zalicza się utratę siedlisk związaną z przekształcaniem środowiska naturalnego. W celu ochrony tego gatunku podejmowane są różnorodne działania, w wielu krajach objęty jest ochroną prawną.
Budowa ciała[edytuj | edytuj kod]
Płaz osiąga długość ciała 15[4]-18[9][10] cm (według innych źródeł jedynie 8–16 cm[11][8]), przy czym mniejsze od samic samce – 11–12 cm (w Polsce rekord 15,5 cm), płeć przeciwna – 13–14 cm (w Polsce rekord 16,5 cm)[12]. Masa ciała wynosi 7,6–10,6 g[2] w przypadku samców, 6,3–9,4 g[2] – u samic. Jest to największa traszka w Polsce i Wielkiej Brytanii[8], uznaje się ją nieraz też za największego wodnego przedstawiciela salamandrowatych w Europie[13], choć traszka Waltla jest jeszcze większa.
Posiada smukłe[11], masywne i walcowate ciało[4][14], szeroką[13], płaskawą[2] głowę, zaokrąglony pysk[11][2], głęboko wciętą paszczę, otwory nosowe umieszczone na samym końcu nozdrzy[11]. Dobrze zbudowana[4], lekko sklepiona i wydłużona głowa wyraźnie odgranicza się od tułowia[11]. Zarówno szczęka, jak i żuchwa są uzębione, przy czym zęby podniebienne układają się w dwa równoległe rzędy. Symetrycznie ułożone zęby lemieszowe zakrzywiają się podłużnie, zbliżając się do siebie przednimi końcami, a oddalając tylnymi[13]. Oczy złote lub żółte[2] z okrągłymi źrenicami, gruczoły przyuszne niewidoczne. Wyraźnie dostrzega się za to duży fałd podgardzielowy[4][6].
Grzbiet ulega spłaszczeniu grzbietowobrzusznemu[11]. Stale śliska skóra, na grzbiecie i bocznych częściach ciała wyraźnie chropowata[11][14], porowata i gąbczasta z licznymi brodawkami gruczołowymi, na brzuchu pozostaje gładka. Otwór kloakalny to podłużna szpara o średnicy 6–11 mm. Kończyny są silnie umięśnione i zakończone długimi palcami (dłuższymi niż u innych traszek środkowej Europy[4][14]) bez błon pławnych i modzeli. Przednie łapy kończą się czterema palcami, podczas gdy tylne – pięcioma[2]. Nie mają pazurów[15]. Wskaźnik określający odległość pomiędzy kończynami przednimi wynosi 0,45–0,6[13]. Ogon, spłaszczony bocznie[11] i ostro zakończony[12], rzadko dorównuje długością reszcie ciała[4]. Służy on jako główna siła napędowa podczas pływania[11].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę to rozpoczyna swą aktywność na przełomie marca i kwietnia[4], kiedy rozmarza gleba[11]. W zależności od szerokości geograficznej czas ten może wahać się od lutego aż do maja[13]. T. cristatus prowadzi nocny tryb życia[4]. Tylko w okresie godowym, podczas przebywania w wodzie, wykazuje aktywność całodobową. Jednakże według innych źródeł jest aktywny nocą, za dnia kryjąc się wśród roślinności na dnie zbiornika wodnego[8]. W wodzie porusza się bardzo sprawnie, o wiele sprawniej niż na lądzie[9]. Pływając, używa ogona[2]. Odżywia się wówczas bardzo intensywnie organizmami wodnymi, takimi, jak: ośliczki, małżoraczki[11] i inne skorupiaki, pająki wodne, owady wodne i ich larwy, ślimaki[11], pijawki[12], a także małe ryby oraz skrzek[2] i kijanki płazów[2][25]. Wymienia się tu zarówno larwy odrębnego rzędu płazów bezogonowych, jak i własnego, nie gardząc nawet należącymi do tego samego gatunku[12]. Ich ofiarami padają rzadziej ważki i dorosłe traszki zwyczajne[8], jednak w Mołdawii odnotowano spadek populacji tych ostatnich z powodu drapieżnictwa większego kuzyna[13].
Po zakończeniu godów część traszek wychodzi na ląd (zazwyczaj w lipcu lub sierpniu[6], a według innych źródeł w sierpniu lub wrześniu[8]), część jednakże, szczególnie samców[11], pozostaje jeszcze przez jakiś czas w wodzie, czasami nawet do zimy. Te, które wyszły na ląd, polują nocą, ale w czasie deszczu również w dzień[4].
Siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Płaz ten preferuje niziny[10]. Występuje na terenie całej Polski, sięgając po Pogórze Karpackie, gdzie spotkać ją można już rzadko i tylko do wysokości 700[25] – 850 m n.p.m.[12]. Jednak w innych częściach Europy granica jej zasięgu pionowego sięga 2000[2][4].
Jest gatunkiem ziemno-wodnym, spośród wszystkich krajowych traszek jest najsilniej związana ze środowiskiem wodnym. W okresie godowym spotkać ją można w różnego rodzaju zbiornikach wodnych, jak stawy (także w ogrodach[8]), rowy, starorzecza[26]. Zasiedla też sadzawki, a nawet doły po torfie[4][14], żwirze czy glinianki[16]. Często pojawia się w okolicach źródeł[8]. Preferuje wody stojące, rzadziej wybiera te o wolnym nurcie. W tamtych stronach zasiedla też częściej tereny zalewowe i wody o wyższym stopniu eutrofizacji[13].
Zajmuje zarówno wielkie, jak i małe zbiorniki wodne, z tym że te ostatnie zamieszkuje częściej w południowym obszarze swego zasięgu występowania[13]. Preferuje jednak większe i głębsze stawy, szczególnie te o mulistym dnie i silnie zarośnięte roślinnością wodną. Ich głębokość musi wynosić co najmniej pół metra[10]. Najkorzystniejsza powierzchnia mieści się zaś w granicach 500–750 m²[12]. W takich miejscach można często spotkać liczne jej skupiska. Występuje nawet w tak silnie zarośniętych stawach, że pływanie pomiędzy gęstą roślinnością jest bardzo utrudnione. Wymaga jednak też miejsc nieporośniętych, na których odbywać może taniec godowy. Z tego powodu wybiera zwykle zbiorniki większe, niż traszka zwyczajna[16]. Obliczono, że najkorzystniejsze jest dla niej pokrycie dna przez roślinność w granicach 70–80%, zacienienie natomiast rzędu 75% powierzchni zbiornika[12].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Cykl życiowy traszki grzebieniastej składa się z naprzemiennych faz wodnej (podczas której następuje rozród) i lądowej[12]. Gody rozpoczynają się bardzo wczesną wiosną, gdy topnieją śniegi i temperatura powietrza przez dłuższy czas jest dodatnia. Już w czasie wybudzania się ze snu zimowego samiec dysponuje plemnikami w swych gruczołach kloakalnych[11]. Pierwsze samce już w lutym zmierzają do zbiorników wodnych, nie czekając na resztę populacji, której wędrówkę obserwuje się w marcowe noce. Sprzyja im deszcz, w przeciwieństwie do przymrozków. Miejscami spotyka się nieraz setki osobników zmierzających w stronę wody. Część osobników może rozradzać się w więcej niż jednym zbiorniku wodnym, o ile zbiorniki te dzieli mniej od 100 metrów. Populacje poszczególnych zbiorników tworzą wtedy metapopulację, znacznie bardziej oporną na wyginięcie od populacji izolowanych[12].
Gody odbywają się zwykle w nocy[12] w kwietniu i maju[14], choć zacząć się mogą już pod koniec marca, o ile sprzyjają temu warunki pogodowe[11]. Samce i samice, wybrawszy odpowiednie miejsce pozbawione gęstej roślinności[12], dobierają się parami. Samce mogą też rywalizować o partnerki[12]. Samiec w obecności samicy wykonuje charakterystyczne czynności, m.in. macha ogonem, rozsiewając cząsteczki niosące zapach[29]. Gody odbywają się w wodzie i głównie w nocy[30], a podczas zalotów samiec trąca samicę pyszczkiem[2]. Zauważono, że toki te wykonują nie tylko osobniki gotowe do rozrodu, ale także młode samce z niewykształconymi jeszcze odpowiednio gonadami, ale mające już grzebienie. Dorosły samiec, nie dysponując narządem kopulacyjnym, składa spermatofor do wody, pozostawiając go na dnie zbiornika[2]. Samica podejmuje go i umieszcza w kloace[11]. Zapłodnienie jest wewnętrzne – następuje wewnątrz organizmu samicy[11][2]. Jajo na krótko przed wykluciem, Holandia
Składanie dużych[11], mierzących około 5 mm, niepigmentowanych żółtozielonych[16], jasnożółtych lub białawych[12] jaj odbywa się w maju[4] i na początku czerwca[11] (niektóre źródła wspominają o kwietniu[6], a nawet lutym[8] i marcu[8][12]), gdy temperatura wody wzrośnie. Jaja opuszczają ciało matki w kilku porcjach po kilkanaście[11]. Dojrzewają w jajnikach sukcesywnie, dlatego też składanie ich zajmuje matce do kilku miesięcy[12]. Ich liczbę ocenia się na 70–600[13], średnio około 300[31][15] (nieraz też na 150–200[13], 200–300[2], a najszerzej 150–700[12]). Jaja są pojedynczo lub po 2–3 sztuki[13] zawijane w liście roślin wodnych[9] po wewnętrznej ich stronie[12], co chroni je przed drapieżnikami[8]. Samica używa do tej czynności swych tylnych łap[2]. Stara się, by jaja nie były widoczne z zewnątrz[12].
| Rodzina Żabowate: | Żaba Wodna - Żaba Śmieszka - Żaba Jeziorkowa - Żaba Moczarowa - Rzekotka Drzewna. |
| Rodzina Salamandrowate: | Traszka Zwyczajna - Salamandra Plamista - Traszka Grzebieniasta - Traszka Karpacka - Traszka Górska. |
| Rodzina Grzebiuszkowate: |
| Rodzina Ropuchowate: |
| Rodzina Rzekotkowate: |