Jastrząb Zwyczajny

Jastrząb Zwyczajny
Królestwo	Zwierzęta
Gromada	Ptaki
Rząd	Szponiaste
Rodzina	Jastrzębiowate
Gatunek	Jastrząb Zwyczajny
Długość ciała	74–92 cm.
Rozpietość skrzydeł	193–244 cm.
Masa ciała	samice 4,1–6,9 kg, samce 3,1–5,4 kg.

Jastrząb Zwyczajny, jastrząb, jastrząb gołębiarz, kastruba – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych.

Występowanie

Zamieszkuje strefę lasów borealnych i liściastych zrzucających liście na północnej półkuli. Zasiedla Europę, Azję, Amerykę Północną, Afrykę Północną. Gatunek osiadły, częściowo koczujący poza okresem lęgowym – ptaki z zimniejszych rejonów Ameryki Północnej, północnej Skandynawii i północnej Azji przelatują na niewielkie dystanse w obszary o nieco łagodniejszym klimacie.

W Polsce nieliczny ptak lęgowy i zimujący, miejscami bardzo nieliczny[7]. Według szacunków Monitoringu Ptaków Drapieżnych, w latach 2013–2018 populacja jastrzębia na terenie kraju liczyła 4900–6300 par lęgowych[8]. Spotkać go można w całym kraju, również w górach. W Europie Środkowej to ptak osiadły. Do jej południowo-zachodniej części zimą przylatują jastrzębie z północno-wschodnich rejonów.

Jeszcze do lat 60. XX w. był to ptak dość liczny i rozpowszechniony w Polsce. Jednak przez kolejne 20 lat przeżywał skokowe spadki liczebności i dopiero od lat 80. rozpoczęła się odbudowa populacji. Obecnie licznie zasiedla polskie nizinne lasy liściaste i góry do 1000 m n.p.m. Najliczniejsze stanowiska występują na Śląsku i w Wielkopolsce, gdzie liczbę osobników szacuje się na 800 par. Najrzadszy jest w ubogich, nizinnych borach i w górskich lasach[9].

Wygląd zewnętrzny

Dorosłe osobniki mają wierzch ciała szaropopielaty, a spód jasny w poprzeczne, szare, faliste prążki. Pręgowane podogonie z jasną plamą u nasady.
Sterówki wachlarzowate. Nad okiem charakterystyczna szeroka, biała brew. Utworzona jest, podobnie jak u innych ptaków drapieżnych, z kostnej tarczki nadocznej, która ma chronić oko ptaka w czasie lotu od oślepienia.
Tęczówka jaskrawożółta do pomarańczowej lub czerwonej, ciemniejsza u samców niż u samic oraz u starszych ptaków.
Cała sylwetka z krótszymi skrzydłami w stosunku do tułowia i dość długim ogonem, w porównaniu np. ze zbliżonym do samic jastrzębia rozmiarami myszołowem.
Jastrzębia głowa ma charakterystyczny profil – zagięty dziób prosty u nasady skierowany jest ku przodowi, inaczej niż ma to miejsce u papug i sów, gdzie dzioby już od nasady są hakowato wygięte.
Samiec jest niewiele większy od samicy krogulca, ma łupkowoszary wierzch i biały spód z ciemnymi prążkami. Podgatunki z Syberii i Kamczatki są prawie w całości białe.

Wymiary

Dorosłe osobniki mają wierzch ciała szaropopielaty, a spód jasny w poprzeczne, szare, faliste prążki (bardzo dla niego charakterystyczne; takie same występują jeszcze, spośród krajowych gatunków, u krogulca i sokoła wędrownego). Pręgowane podogonie z jasną plamą u nasady. Sterówki wachlarzowate (w przeciwieństwie do podobnego krogulca). Nad okiem charakterystyczna szeroka, biała brew. Utworzona jest, podobnie jak u innych ptaków drapieżnych, z kostnej tarczki nadocznej, która ma chronić oko ptaka w czasie lotu od oślepienia. Tęczówka jaskrawożółta do pomarańczowej lub czerwonej, ciemniejsza u samców niż u samic oraz u starszych ptaków. Cała sylwetka z krótszymi skrzydłami w stosunku do tułowia i dość długim ogonem, w porównaniu np. ze zbliżonym do samic jastrzębia rozmiarami myszołowem. Jastrzębia głowa ma charakterystyczny profil – zagięty dziób prosty u nasady skierowany jest ku przodowi, inaczej niż ma to miejsce u papug i sów, gdzie dzioby już od nasady są hakowato wygięte. Swą zwrotność w locie zawdzięcza stosunkowo krótkim i szerokim skrzydłom oraz długiemu ogonowi. Samiec jest niewiele większy od samicy krogulca (o 1/5 mniejszy od samicy), ma łupkowoszary wierzch i biały spód z ciemnymi prążkami. Podgatunki z Syberii i Kamczatki są prawie w całości białe.

Młode jastrzębie mają wierzch ciała bardziej brązowy i przede wszystkim zamiast falistych prążków, plamki w kształcie spadających kropel wody na rdzawożółtym spodzie. Końce piór są jasne. Sylwetka, tęczówka i brew nad okiem takie same jak u dorosłych. Nogi żółte.

Siedlisko

Rząd Szponiaste

---

Rodzina Rybołowy:

Rybołów.

Rodzina Jastrzębiowate:

Trzmielojad - Gadożer - Orlik Krzykliwy - Orlik Grubodzioby - Orzeł Przedni - Błotniak Stawowy - Błotniak Łąkowy - Krogulec - Jastrząb Zwyczajny - Bielik - Kania Ruda - Kania Czarna - Myszołów.