Padalec Zwyczajny

Padalec Zwyczajny
Królestwo	Zwierzęta
Gromada	Zauropsydy
Rząd	Łuskonośne
Rodzina	Padalcowate
Gatunek	Padalec Zwyczajny
Długość ciała	do 50 cm
Masa ciała
Zacięg występowania

Padalec Zwyczajny – gatunek beznogiej jaszczurki z rodziny padalcowatych. Zasięg występowania obejmuje większą część Europy, sięgając Afryki i Azji. Jego północna granica przebiega w Szwecji. Populacje z Alp cechują się przystosowaniami do górskiego klimatu.

Padalec z wyglądu przypomina węża z powodu uwstecznienia kończyn. Przyjmuje różnorodne ubarwienie, na grzbiecie spotyka się zwykle odcienie brązu, na brzuchu czerń u samic i żółtawy deseń u samców. Występuje kilka odmian barwnych, w tym turkusowa. Osobniki młode ubarwione są inaczej od dorosłych. Głowa i ogon są bardzo słabo wyodrębnione od tułowia.

Gad poluje głównie na ślimaki nagie i dżdżownice, nie jest zbyt szybki. Porusza się, wykonując wężowate ruchy ciała. Rozmnaża się wedle różnych autorów żyworodnie lub jajożyworodnie. Ciąża trwa 11-13 tygodni, następnie na świat przychodzi od 6 do 26 młodych.

Budowa ciała

Padalec zwyczajny nie należy do dużych jaszczurek: wedle różnych źródeł mierzy zwykle 40-45 cm, osiąga jednak długość 50 cm, 45 cm lub też w zależności od płci samice 50 cm, samce zaś tylko 40 cm. Dwie trzecie tej wartości zajmuje ogon.
Na pierwszy rzut oka jaszczurka ta przypomina węża, nie posiada bowiem widocznych kończyn.
Zwierzę ubarwione jest szarobrązowo, brunatnobrązowo bądź szaro czy też rdzawo. Grzbiet określa się jako barwy brązu czy miedzi, jasnoszary bądź ciemnoszary, ołowianoszary, żółtawy czy miedziany.
U części osobników ubarwiony jest jednolicie, u innych zdobią do podłużne ciemne linie w liczbie 2, 3 lub też 5. Mogą je tworzyć połączone lub oddzielone od siebie plamki lub kreski. Mogą też występować inne ciemne kreski. Nieraz obserwuje się również plamki koloru niebieskiego. Z kolei spodnia strona ciała stanowi przykład dymorfizmu płciowego.
Przyjmuje barwy od ciemnoszarej do szaroniebieskiej. U samic osiąga barwy czarną, czarnoszarą, łupkowoszarą, zachowując jednolite ubarwienie. W przypadku samców brzuszną stronę ciała pokrywa deseń obejmujący niebieskawoszary wzór na żółtawym tle lub żółte piętna na tle łupkowoszarym. Barwą wyróżniają się również osobniki młode: są jasnoszare, ich wierzch jest jasnozłoty lub srebrny, zdobiony podłużną ciemną linią rozpoczynającą się od zdobiącej głowę plamy w kształcie kropli i ciągnącą się aż do końca ogona, a boki i brzuch są ciemne, brązowoczarne[12], stalowoszare lub czarne.

Tryb życia

W Europie Środkowej padalce są aktywne od lutego do października, a potem zapadają w sen zimowy. W Polsce przebudzenie ze snu zimowego odbywa się w marcu albo w kwietniu. W maju przychodzi pora na sezon rozrodczy. W październiku rozpoczyna sen zimowy, przy czym może zimować wspólnie z innymi jaszczurkami, wężami, płazami.
W dogodnym schronieniu może zimować razem nawet 100 padalców. Na miejsce gromadnego zimowania wybierane są miejsca chroniące gady przed zimnem. Zaliczają się tutaj nory, zwłaszcza wykonane przez gryzonie, jamy pomiędzy korzeniami drzew, szczeliny skalne, wnętrza pryzm kompostowych. Padalec potrafi też samodzielnie wykopać sobie jamę, sięgającą nie głębiej niż 1 m. Gad często zamyka ją, używając do tego ziemi i mchów.
Główny okres jego aktywności przypada na zmierzch i początek nocy. Niekiedy spotyka się go jednak za dnia, wygrzewającego się na nasłonecznionych polanach, zwłaszcza wcześnie rano przy ciepłej pogodzie. Gad opuszcza również schronienie po deszczu, jeśli opad był ciepły. Głód może wywabić go na zewnątrz również inną porą dnia. Kiedy indziej przebywa w swej kryjówce, leżącej pod kamieniami, spróchniałymi pniami drzew czy innym drewnem. Przemieszcza się zręcznie wśród roślinności, korzeni, spróchniałego drewna.

Występowanie

Zasięg występowania padalca zwyczajnego obejmuje prawie cały kontynent europejski. Na północy sięga Finlandii i Szwecji środkowej. Granica jego zasięgu występowania przebiega na 67° N, podobnie jak w przypadku żmii zygzakowatej. Jedynym europejskim gadem sięgającym dalej na północ jest Jaszczurka Żyworodna, osiągająca aż 70°N. Na terenach wysuniętych tak daleko na północ zwierzę radzi sobie prawdopodobnie dzięki swej żyworodności. W Europie nie występuje jedynie na północy Skandynawii, w Irlandii i na południu Hiszpanii, a wedle innych danych także na Krymie i wyspach Morza Śródziemnego. Południowe i wschodnie granice jego zasięgu wychodzą poza obręb Europy. Na południu sięga on bowiem Algierii, na wschodzie Kaukazu i Azji Mniejszej.

Jest to jedyny przedstawiciel rodziny padalcowatych reprezentujący faunę Polski i wedle dawniejszej systematyki jeden z dwóch członków Anguinae w Europie, obok znacznie większego żółtopuzika, a obecnie także wyróżnianego Anguis cephalonnica w Grecji.

Środowisko

Siedlisko tego zauropsyda stanowią słoneczne polany, skraje lasów, widne lasy lub inne tereny o silnym zadrzewieniu, zwłaszcza lasy liściaste o bogatym piętrze podszytu, obfitującymi w mchy, paprocie, próchniejące drewno, kamienie, łąki, zwłaszcza wilgotne, torfowiska, wrzosowiska, miedze, remizy śródpolne, parki, ogrody, przydroża, bytuje on w zaroślach i na żywopłotach, wśród gęstej trawy czy butwiejących pni drzew, pod płaskimi kamieniami, kłodami drzewa, deskami.
Zagrzebuje się w ściółce i mchu. W ściółce potrafi drążyć korytarze. Wedle jednych źródeł nie przepada za silnym nasłonecznieniem, zgodnie z innymi występuje na terenach od nasłonecznionych do półcienistych, wilgotnych, porosłych krzewami i z bogatym runem. Preferuje podłoże bogate w kryjówki, pełne splątanej roślinności.

Gady w Polsce

---

Rodzina Żółwie Błotne:

Żółw Błotny - Żółw ozdobny.

Rodzina Jaszczurkowate:

Jaszczurka Zwinka - Jaszczurka Zielona - Jaszczurka Żyworodna - Jaszczurka Murowa.

Rodzina Padalcowate:

Padalec Zwyczajny - Padalec Kolchidzki.

Rodzina Połozowate:

Zaskroniec Zwyczajny - Zaskroniec Rybołów - Wąż Eskulapa - Gniewosz Plamisty.

Rodzina Żmijowate:

Żmija Zygzakowata.