|
|
| Linia 2: |
Linia 2: |
| | {| class="wikitable" style="width: 25%; float:right; margin-left: 10px;" | | {| class="wikitable" style="width: 25%; float:right; margin-left: 10px;" |
| | | colspan="3" style="background-color:#00FFFF;" | | | | colspan="3" style="background-color:#00FFFF;" | |
| − | <center>'''Ryś Euroazjatycki'''</center> | + | <center>'''Żbik Europejski'''</center> |
| | |- | | |- |
| − | | colspan="2" | [[Plik:Rys-euroazjatycki.jpg|center|250px]] | + | | colspan="2" | [[Plik:Rys-eurozjatycki.jpg|center|250px]] |
| | |- | | |- |
| | | colspan="3" style="background-color:#00FFFF;" | | | | colspan="3" style="background-color:#00FFFF;" | |
| Linia 18: |
Linia 18: |
| | |- | | |- |
| | |style="width: 45%" | '''Gatunek''' | | |style="width: 45%" | '''Gatunek''' |
| − | | Ryś Euroazjatycki | + | | Żbik Europejski |
| | |- | | |- |
| | |style="width: 45%" | '''Długość ciała''' | | |style="width: 45%" | '''Długość ciała''' |
| Linia 32: |
Linia 32: |
| | <center>'''Zasięg Występowania'''</center> | | <center>'''Zasięg Występowania'''</center> |
| | |- | | |- |
| − | | colspan="2" | [[Plik:Mapa-rys-euroazjatycki.png|center|250px]] | + | | colspan="2" | [[Plik:Mapa-rs-euroazjatycki.png|center|250px]] |
| | |- | | |- |
| | | colspan="3" style="background-color:#00FFFF;" | | | | colspan="3" style="background-color:#00FFFF;" | |
| | |} | | |} |
| − | '''Ryś Euroazjatycki''', ryś – gatunek lądowego ssaka drapieżnego z podrodziny kotów w obrębie rodziny kotowatych, największy z rysi.<br> | + | '''Żbik Europejski''', żbik, żbik szkocki – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów w obrębie rodziny kotowatych, po raz pierwszy opisany przez Karola Linneusza w 1758 roku, na podstawie wyglądu kota domowego.<br> |
| − | Występuje w Europie i Azji. Poza kotem domowym, ryś i żbik są jedynymi występującymi w Polsce przedstawicielami kotowatych.<br>
| + | Obecną nazwę nadał żbikowi w 1775 roku niemiecki przyrodnik Schreber, który w Niemczech obserwował zwierzę w naturze. |
| − | Ryś jest też jednym z największych drapieżników Europy. W Polsce jest gatunkiem rzadkim i chronionym. Badaniem populacji rysia w Polsce zajmuje się Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk i Instytut Ochrony Przyrody PAN.
| |
| | <br> | | <br> |
| | | | |
| | ==Występowanie== | | ==Występowanie== |
| − | Pierwotnie zasięg rysia obejmował obszar od Pirenejów po Kamczatkę, od Bałkanów po Skandynawię i od Turcji po Kaszmir i Tybet.<br>
| + | |
| − | Obecny naturalny zasięg tego gatunku nie obejmuje krajów Europy Zachodniej. Od lat siedemdziesiątych zasięg ponownie zaczął się rozszerzać dzięki reintrodukcji na obszarach Szwajcarii, Austrii, Czech, Francji i Słowenii. W Skandynawii obserwuje się rozprzestrzenianie tego gatunku poza koło podbiegunowe.<br>
| |
| − | Status rysia euroazjatyckiego jest różny w zależności od obszaru. Największa populacja żyje w lasach Syberii. Znaczące populacje występują także w Skandynawii i Finlandii i Karpatach.<br>
| |
| − | Szczątkowa populacja żyje na Półwyspie Bałkańskim. We Francji, Niemczech i Szwajcarii rysie zostały wytępione już w XIX w. i w pierwszej połowie XX wieku.<br> Zostały na tych obszarach reintrodukowane w drugiej połowie XX wieku. Poza tym rysie można spotkać także w Azji Środkowej i lasach wschodniej Europy.<br>
| |
| − | W Europie kontynentalnej według danych z lat 2010–2012 żyło 9 tys. rysi.
| |
| | <br> | | <br> |
| | | | |
| | == Wygląd == | | == Wygląd == |
| − | {| class="wikitable" width="50%"
| + | |
| − | !colspan="2"| Podstawowe dane
| |
| − | |-
| |
| − | |Długość ciała || <center>100–150 cm.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Wysokość w kłębie || <center>50–75 cm.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Długość ogona || <center>15–30 cm.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Masa ciała || <center>12–35 kg.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Dojrzałość płciowa || <center>ok. 1,5 roku.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Ciąża || <center>70–74 dni.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Liczba młodych w miocie || <center>3–5.</center>
| |
| − | |-
| |
| − | |Długość życia || <center>14–17 lat</center>
| |
| − | |}
| |
| | <br> | | <br> |
| | | | |
| | ==Tryb życia== | | ==Tryb życia== |
| − | Poza okresem godowym rysie prowadzą samotniczy tryb życia. Polują przede wszystkim w nocy, dzień zaś spędzają głównie na wypoczywaniu w kryjówce. W trakcie poszukiwania jedzenia przemierzają średnio 7 km w czasie jednej nocy, ale mogą przebyć ponad 20 kilometrów.<br>
| + | |
| − | Rysie zajmują bardzo rozległe terytoria, o które konkurują zarówno samice, jak i samce. Rewiry samców są większe niż rewiry samic; rewir jednego samca może zachodzić na rewiry 2-3 samic. Terytoria samców mają średnio ok. 130 km² do 1400 km².<br>
| |
| − | Rewiry kilku samic praktycznie nie zachodzą na siebie, jednak mimo to często dochodzi między nimi do walk i konfliktów, podczas których matkom często pomagają wyrośnięte, ale jeszcze nie do końca samodzielne młode.<br>
| |
| − | Terytoria samców są wspólne nawet w 1/3, ale mimo to do walk pomiędzy samcami dochodzi niezwykle rzadko.
| |
| | <br> | | <br> |
| | | | |
| | ==Rozmnażanie== | | ==Rozmnażanie== |
| − | Ze względu na ogólnie samotniczy tryb życia, rysie płci przeciwnej spotykają się ze sobą tylko raz w roku – w czasie rui.<br>
| + | |
| − | Rozpoczyna się ona zazwyczaj pod koniec stycznia, a kończy w marcu. W tym czasie w znaczący sposób zmienia się zachowanie tych zwierząt – intensywnie wędrują w poszukiwaniu partnera, często znaczą teren i głośno nawołują; takie nawoływania – głośne miauczenia i warczenia – słychać wtedy z odległości kilkuset metrów.<br>
| |
| − | Tak naprawdę jednak, właściwa ruja trwa jedynie ok. 3 dni; w tym okresie samiec nie odstępuje samicy o krok, nie poluje i zachowuje się bardzo agresywnie wobec ewentualnych konkurentów. Po kopulacji rysie rozchodzą się aż do następnego okresu godowego.<br>
| |
| − | Ciąża u rysia trwa około 70–74 dni. Samica rodzi w jednym miocie 2 lub 3 kociąt. Przychodzą one na świat w maju lub czerwcu, w legowisku znajdującym się najczęściej w dobrze ukrytej rozpadlinie skalnej, jamie, norze lisa lub borsuka, wykrocie lub gęstym młodniku. Ważą około 290 g, otwierają oczy po 10 dniach życia, ssą do 3-6 miesięcy.<br>
| |
| − | Od początku pierwszej jesieni w życiu, kocięta zaczynają towarzyszyć matce w dłuższych wędrówkach i łowach, czasami pomagają jej także w walkach z innymi rysiami. Samodzielność osiągają przed upływem 1 roku życia, w wieku 9-11 miesięcy, wówczas opuszczają matkę. Często pozostają jeszcze przez jakiś czas w jej terytorium, później ostatecznie odchodzą i migrują w poszukiwaniu własnego rewiru.<br>
| |
| − | Samice osiedlają się często w pobliżu terytorium matki, natomiast samce odchodzą zazwyczaj dość daleko, pokonując codziennie znaczne odległości.<br>
| |
| − | Rysie dożywają na wolności średnio wieku 14 – 17 lat, natomiast w niewoli często zdarza się, że padają dopiero w wieku ok. 25 lat.
| |
| | <br><br><br> | | <br><br><br> |
| | {{ssaki rząd drapieżne}} | | {{ssaki rząd drapieżne}} |
| | <br> | | <br> |
| | [[Category:Ssaki]] | | [[Category:Ssaki]] |
