Róża
|
| ||
 | ||
| Królestwo | Rośliny | |
| Rząd | Różowce | |
| Rodzina | Różowate | |
| Gatunek | Róża | |
| Wysokość | do ok. 3 m. | |
Róża – rodzaj krzewów należących do rodziny różowatych. Znanych jest ok. 140–260 gatunków występujących na półkuli północnej.
Występują w różnych formacjach leśnych i zaroślowych. Są krzewami i pnączami o kwiatach zwykle pachnących, zapylanych przez owady.
Są źródłem olejku różanego wykorzystywanego w przemyśle perfumeryjnym, są roślinami leczniczymi i jadalnymi, ale przede wszystkim wykorzystywane są jako rośliny ozdobne.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Krzewy osiągające zwykle do ok. 3 m wysokości, w przypadku gatunków pnących nawet do 30 m. Pędy kolczaste, wyprostowane, łukowate, płożące lub pnące.
Różne części rośliny często z gruczołkami zawierającymi olejki eteryczne, po roztarciu wydzielającymi specyficzny dla różnych gatunków zapach. Z korzeni wypuszczają mniej lub bardziej obficie odrosty.
Liście
Skrętoległe, sezonowe, nieparzystopierzaste z 5–9 listkami. Z wierzchu matowe lub połyskujące, od spodu nagie, owłosione, nierzadko także gruczołowato.
Kształt listków eliptyczny, jajowaty lub okrągły, na szczycie blaszka liściowa zaokrąglona lub zaostrzona, u nasady zaokrąglona lub zbiegająca.
Brzeg liścia zwykle piłkowany, z ząbkami ogruczolonymi lub bez gruczołów. Osadki liści nagie lub owłosione, często z gruczołami i kolcami.
Przylistki zrośnięte z ogonkiem liściowym, często na znacznej jego długości i ogruczolone na krawędzi. Zwykle różnie wykształcone na pędach kwitnących i płonnych.
Kwiaty
Duże, pachnące, obupłciowe, promieniste, wyrastają na szypułkach różnej długości. Szypułki mogą być proste lub wygięte, gładkie, owłosione lub kolczaste. Kwiaty osadzone są pojedynczo lub zebrane w kwiatostany: wiechy, baldachogrona i podbaldachy. Korona kwiatu zwykle jest 5-płatkowa, czteropłatkowa.
Płatki są różnokształtne, barwy białej, różowej lub czerwonej. W pąku płatki są zwinięte spiralnie, przez co pąki kwiatowe są charakterystycznie wydłużone. U nasady płatków znajduje się zwykle wieniec gruczołów miodnikowych.
Działki kielicha zielone, całobrzegie lub trzy zewnętrzne pierzasto podzielone. Liczne słupki wraz pręcikami osadzone są we wklęsłym dnie kwiatowym zwanym hypancjum.
Pręcików jest od 50 do kilkuset, zwykle barwy żółtej, rzadziej pomarańczowej, białej, czerwonej. Nitki pręcików są cienkie, w pąku skręcone lub zgięte, zakończone są pylnikami, z których każdy zawiera dwa worki z dwoma komorami pyłkowymi. Słupki są zwykle wolne, czasem zrośnięte w górnej części szyjkami.
Zalążnia w każdym słupku jest siedząca lub osadzona na krótkim trzoneczku. Łożysko w zalążni jest przyścienne, osadzone w nim zalążki są odwrócone.
Łodyga
Okryta kolcami, czasem też owłosiona, rzadko bezbronna. Kolce bardzo zmienne – proste, zakrzywione lub hakowate, masywne lub szczeciniasto-igiełkowate, czasem z domieszką kolców gruczołonośnych.
Kształt i wielkość kolców jest zmienna nie tylko w obrębie rodzaju, ale także w obrębie poszczególnych gatunków i roślin.
Przy oznaczaniu i analizie cech taksonomicznych róż przyglądać się należy szczytowym partiom silnie rosnących długopędów wydającym boczne pędy kwiatowe.
Młode pędy są zielone lub czerwono nabiegłe, z czasem drewnieją i pokrywają się szaro-brunatną, popękaną korą.
Historia upraw[edytuj | edytuj kod]
Około 5000 lat temu róża była hodowana w Sumerze, skąd rozprzestrzeniła się w całej Mezopotamii. W tym czasie (2660 p.n.e.) róże uprawiano także w Chinach.
Legenda mówi, że Sargon Wielki około 2300 p.n.e. w swoim ogrodzie posiadał ich krzewy. Herodot (490 p.n.e.) wspomina króla Midasa, który na wygnanie w Macedonii zabrał z domu róże hodowane we Frygii.
Znana też była wtedy róża, która powtarzała swe kwitnienie, co było niespotykane w tamtych czasach. Przypuszcza się, że mogła być to róża damasceńska.
Antyczni Rzymianie pasjonowali się różami i powszechnie hodowali je w ogrodach. Pliniusz Starszy, w swej Historia naturalis wymienił 12 gatunków znanych mu róż, między innymi: Rosa damascena, Rosa moscata, o upajającym zapachu, Rosa gallica, którą nazywa „Różą z Miletu” i Rosa canina, wszystkie hodowane w okolicach Rzymu i Neapolu.
Lokalna produkcja nie zaspakajała potrzeb Rzymian, sprowadzali je więc okrętami z Północnej Afryki, głównie z: Egiptu, Kartaginy i Cyrenajki.
Persowie uważali różę za „królową ogrodu”, była ona tak ważna że samo słowo „róża” oznacza w ich języku „kwiat”. Kiedy w VII wieku podbili ich Arabowie, przejęli od nich miłość do ogrodnictwa i umiejętność hodowania róż.
| Krzewy Liściaste: | Bez Czarny - Bez Koralowy - Bukszpan Zwyczajny - Kalina Koralowa - Róża - Leszczyna Pospolita - Wierzba Iwa - Irga Czarna - Irga Zwyczajna - Olsza Zielona - Porzeczka Czarna - Porzeczka Zwyczajna - Śliwa Tarnina - Wierzba Śląska - Wierzba Szara - Wierzba Uszata - Wierzba Wiciowa - Wiśnia Karłowata - Jeżyna. |
| Krzewy Iglaste: | Jałowiec Pospolity - Jałowiec Płożący - Kosodrzewina - Jałowiec Sabiński. |