Jałowiec Pospolity
|
| ||
 | ||
| Królestwo | Rośliny | |
| Rząd | Cyprysowce | |
| Rodzina | Cyprysowate | |
| Gatunek | Jałowiec Pospolity | |
| Wysokość | do 11 m. | |
Jałowiec Pospolity – gatunek zawsze zielonego krzewu, rzadko niskiego drzewa, należący do rodziny cyprysowatych. Występuje na półkuli północnej od obszaru okołobiegunowego po góry południowej Europy, Azji i Ameryki Północnej.
W Polsce jest to gatunek rozpowszechniony. Rośnie na bardzo różnych siedliskach – od bagien, poprzez lasy, po murawy, odłogi i tereny skaliste.
Jest to też gatunek bardzo zmienny – euroazjatycka odmiana typowa osiąga do kilkunastu metrów wysokości, podczas gdy pozostałe odmiany płożą się lub podnoszą, osiągając niewielką wysokość.
Jałowiec pospolity ma wszechstronne znaczenie użytkowe i odgrywał istotną rolę w kulturze ludzkiej, także jako roślina magiczna. Wykorzystywany jest m.in. jako roślina lecznicza, jadalna, olejkodajna, barwierska.
Często uprawiany jest jako krzew ozdobny. W środowisku naturalnym odgrywa istotną rolę biocenotyczną.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Zawsze zielony, powoli rosnący, od nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej, niekiedy także płasko rozpostartej formie wzrostu.
Występuje również jako małe drzewo, zazwyczaj o wielu pniach, z wąsko piramidalną koroną. Osiąga wysokość zwykle do 11 m.
Obecnie najgrubszy znany w Polsce jałowiec ma obwód 134 cm w pierśnicy. Młode pędy są trójkanciaste, gładkie z wąskimi podłużnymi listewkami.
Co charakterystyczne dla jałowców – rozgałęziają się w różnych kierunkach, a nie w jednej płaszczyźnie jak u innych przedstawicieli cyprysowatych.
Liście
Występują tylko szpilkowate, a więc w postaci juwenilnej – brak dojrzałych liści w postaci łusek, jak u innych cyprysowatych.
Liście wyrastają po trzy w okółku i utrzymują się na pędach przez trzy lata. Są wąskolancetowate, sztywne i kłujące, o długości od 5 do 12, rzadko do 15 mm i szerokości 1–2 mm.
Mają kolor szarozielony, z wierzchu z szerokim białym paskiem, czasem z wąską, zieloną linią biegnącą środkiem liścia i z zielonymi wąskimi paskami wzdłuż brzegów. Na dolnej stronie liść wypukły, na grzbiecie często z bruzdką. Zaostrzone łuski w pąkach mają ok. 3 mm długości.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, a całe rośliny zwykle dwupienne. Pojawiają się jesienią w pachwinach liści z okółków w środkowej części ostatniego przyrostu rocznego.
Kwiatostany męskie rozwijają się pojedynczo, corocznie i w ciągu roku odpadają.
Osiągają ok. 8 mm długości i składają się z 2–9 okółków pręcików. Kwiatostany żeńskie są kulistawe, za młodu zielone i o długości ok. 2 mm.
Po zapyleniu i dojrzeniu nasion osiągają od 5 do 10 mm długości. U nasady wsparte są kilkoma drobnymi, trwałymi i płonnymi łuskami.
Łusek tworzących właściwy kwiatostan jest od 3 do 16. Nie drewnieją one jak u wielu innych nagonasiennych, lecz pozostają mięsiste i złączone tworząc szyszkojagodę.
Po dojrzeniu ma ona kolor czarny z niebieskim nalotem. Na górnej powierzchni znajdują się trzy szwy z wystającymi i odwiniętymi końcówkami łusek.
Zalążki rozwijające się w nasiona umieszczone są pojedynczo na najwyższych łuskach (zwanymi nasiennymi). Jest ich zwykle od 1 do 3, rzadko do 6 i tyle też w szyszkojagodach powstaje nasion.
Kora
Cienka, początkowo gładka czerwonawo brunatna, później szarobrunatna popękana wzdłużnie, odpadająca w postaci długich pasm.
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Jałowiec pospolity nosi wiele nazw ludowych i regionalnych. W gwarze warmińskiej i mazurskiej oraz przez Kaszubów określany jest mianem „kadyk”, co jest wywodzone od pruskiego kadegis. Na Kaszubach określany jest też mianem jiglëna, jałówc i jałówz, na Pomorzu zwano go brzewik, na Wileńszczyźnie jadłowiec.
Poza tym w Polsce używano nazw: cedr, jagłowiec, jelowiec, jałycie, jiglena, jiglina, jałowić i jodłowiec.
W licznych dokumentach pisanych od XVI wieku dominuje jednak nazwa jałowiec. Dwuczłonowa nazwa przyjęta później dla określenia tego tylko gatunku pojawiła się po raz pierwszy w pracy Szymona Pisulewskiego z 1841 pt. Gromady przyrodzone królestwa roślinnego, podczas gdy zwyczajowa nazwa gatunku odniesiona została do całego rodzaju Juniperus.
Nazwa polska wywodzić się ma od lichych, czyli jałowych nieużytków i pastwisk, na których jałowiec często rośnie.
| Krzewy Liściaste: | Bez Czarny - Bez Koralowy - Bukszpan Zwyczajny - Kalina Koralowa - Róża - Leszczyna Pospolita - Wierzba Iwa - Irga Czarna - Irga Zwyczajna - Olsza Zielona - Porzeczka Czarna - Porzeczka Zwyczajna - Śliwa Tarnina - Wierzba Śląska - Wierzba Szara - Wierzba Uszata - Wierzba Wiciowa - Wiśnia Karłowata - Jeżyna. |
| Krzewy Iglaste: | Jałowiec Pospolity - Jałowiec Płożący - Kosodrzewina - Jałowiec Sabiński. |