Chomik Europejski

Chomik Europejski
Królestwo	Zwierzęta
Gromada	Ssaki
Rodzina	Bobrowate
Gatunek	Chomik Europejski
Długość ciała	90–110 cm.
Masa ciała	18–29 kg.

Chomik Europejski – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, największy gatunek chomika, jedyny przedstawiciel rodzaju Cricetus.
Gatunek synantropijny, wywodzący się ze środowisk stepowych, rozprzestrzenił się szeroko w Eurazji i zajmuje tereny od Chin aż po Holandię i Belgię.
Był uznawany za poważnego szkodnika upraw rolnych człowieka.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody w opublikowanej w czerwcu 2020 roku aktualizacji Czerwonej listy gatunków zagrożonych zalicza do kategorii gatunków krytycznie zagrożonych oznaczanej akronimem „CR”.

Systematyka i filogeneza

Chomik europejski jest gatunkiem gryzonia z rodziny chomikowatych, podrodziny Cricetinae (chomiki) i jest jedynym przedstawicielem rodzaju opisanego przez Nathanaela Gottfrieda Leske w 1779 roku. Pod względem morfologicznym Cricetus są zaliczane do chomików dużych[39]. Pod względem filogenetycznym rodzaj Cricetus jest kladem, który wraz z rodzajami chomików karłowatych, Tscherskia, Allocricetulus) oddzielił się od chomików średnich około 7-8 milionów lat temu.

Morfologia

Chomik europejski jest największym przedstawicielem podrodziny Cricetinae. Tułów wraz z głową osiąga długość 20–34 cm, a ogon 3–4 cm (lub odpowiednio: 18–28 cm i 3–7 cm[39]), przy masie ciała 400-700 g. Samce są nieznacznie większe od samic[52]. Według niektórych badaczy masa ciała dorosłych osobników może w wyjątkowych sytuacjach osiągać nawet 1000 g[41][53]. Do najbardziej wyróżniających cech chomika europejskiego należą: krępa budowa ciała z krótkimi kończynami, krótkie, lecz wyraźnie zarysowane małżowiny uszne, duże zatoki pod policzkami – torby policzkowe – służące do przenoszenia pokarmu oraz wybarwienie sierści[39][25]. Grzbiet, porośnięty gęstą, krótką sierścią, najczęściej jest brązowy, brzuch czarny, na policzkach, za uszami i na bokach ciała widnieją wyraźne żółtawe plamy, zaś końcówka nosa, okolice pyszczka i stopy są białe[25]. Brzuch ma wybarwienie jednolicie czarne, co jest cechą wyjątkową pośród ssaków. Najczęściej wybarwienie części brzusznej jest znacznie jaśniejsze od grzbietu. W poszczególnych obszarach występowania gatunku spotyka się także inne warianty ubarwienia[39], a oprócz spotykanych odmian żółtawych, jasnobrązowych i albinotycznych znaną formą jest także odmiana melanistyczna. Chomik europejski jest jednym z najbardziej kolorowych ssaków w Europie[27].

Fizjologia

Chomik europejski spędza zimę w najniżej położonej komorze mieszkalnej nory. Zapada wówczas w sen zimowy[39]. W okresie między listopadem a marcem zwierzęta osiągają stan kontrolowanego obniżenia temperatury ciała. Początkowo w postaci kilku powtarzających się faz płytkiego letargu (torpor), a ostatecznie następuje przedłużające się odrętwienie przechodzące w sen zimowy[57]. W trakcie zimy u chomika europejskiego okresy hipotermii, trwające średnio po ok. 100 godzin, przerywane są okresami aktywności, w trakcie których temperatura ciała rośnie do normalnego poziomu, i podczas których chomik żeruje na zgromadzonych zapasach[57][58]. Temperatura ciała hibernującego chomika podczas hipotermii waha się w niewielkim zakresie, zbliżonym do temperatury panującej w komorze sypialnej, w marcu wynosi średnio 7,9 °C, w listopadzie 8,2 °C, zaś w styczniu – 4,4 °C. W okresie aktywności temperatura ciała zwierzęcia osiąga zwykle 36-38 °C, a w całym okresie hibernacji średnia temperatura to około 6 °C[39][57][58] – występują tu jednak duże różnice międzyosobnicze[58]. Podczas wchodzenia zwierzęcia w stan hibernacji – co zwykle ma miejsce w środku nocy – ciało zwierzęcia schładza się średnio o 0,8 °C w ciągu godziny, ale wybudzaniu, które odbywa się w różnych porach doby, towarzyszy szybszy wzrost temperatury – o około 9,9 °C w ciągu godziny[57].

Średni metabolizm dobowy to 1,00 cm³ O2/g, a mierzony przy osiąganej temperaturze 20 °C – 1,08 cm³ O2/g; maksymalny – 1,45 cm³ O2/g[59].

Tryb życia

Chomik europejski jest aktywny głównie nocą. Dobowy cykl aktywności rozpoczyna o zmierzchu, chociaż można go spotkać na powierzchni również w ciągu dnia[55]. Zimą zapada w przerywany sen zimowy. Jest waleczny. Zaskoczony, staje słupka i może zaatakować nawet dużego przeciwnika, np. psa[25]. Zachowania antagonistyczne między dorosłymi samcami obserwuje się w okresie rui samic. Dochodzi wówczas do walk o dostęp do potencjalnych partnerek. Chomik stara się najpierw odstraszyć przeciwnika, stając na tylnych łapach, wypina wybarwiony na czarno brzuch i nadyma torby policzkowe, starając się nadać sylwetce jak największe rozmiary. Podczas walki samce używają siekaczy i starają się pogryźć rywala. Naukowcy zwracają uwagę na mechanizm hamujący agresję samców w stosunku do partnerek, dzięki któremu nie atakują samic, mimo że na początku rui to one wykazują agresywne zachowania w stosunku do partnerów. Między samicami nie występują zachowania antagonistyczne[39]. Chomik europejski jest gatunkiem poligamicznym[27]. Samce i samice zamieszkują odrębne nory[55]. System rozrodczy tych zwierząt charakteryzuje promiskuityzm[39]. Samce kopulują z możliwie największą liczbą samic, lecz później nie wykazują potrzeby więzi rodzinnej i nie uczestniczą w wychowaniu młodych. Okres rozrodczy rozpoczyna się zaraz po hibernacji, czyli – w zależności od lokalizacji geograficznej danej populacji – w marcu, kwietniu lub maju i trwa do sierpnia lub września. Zstąpienie jąder z jamy brzusznej do moszny jest u samców zsynchronizowane z początkiem okresu godowego[27]. Regresja gonad zostaje zapoczątkowana wraz ze skracaniem się dnia i zostaje zakończona w ciągu 8 tygodni[60][39]. Chomik europejski osiąga dojrzałość płciową już w 3 miesiącu życia[55], samce nieco wcześniej – nawet w dwa miesiące po urodzeniu, a samice po około 80 dniu życia[27]. Zarówno samce, jak i samice mogą rozmnażać się w pierwszym roku[61],

Pożywienie

Chomik europejski jest gatunkiem zasadniczo roślinożernym[27]. Jada zarówno zielone części roślin, jak i nasiona, ale również owady i ślimaki. Gromadzi duże zapasy nasion, zwłaszcza ziaren zbóż[25]. Żywi się roślinami zielonymi, ziarnami[39][55] i korzonkami. W skład żeru wchodzą: lucerna, koniczyna, groszek, fasola, wyka, burak cukrowy, rzepa, pszenica, jęczmień, żyto, owies, kukurydza, rzepak, ziemniaki, marchew, cebula, szpinak, ogórek, dynia, sałata, jak również różnego rodzaju zioła, w tym także gatunki psianek, które są klasyfikowane jako trujące dla człowieka[27].

Rząd Gryzonie

---

Rodzina Wiewiórkowate:

Świstak Tatrzański - Wiewiórka Pospolita - Suseł Perełkowany.

Rodzina Bobrowate:

Bóbr Europejski.

Rodzina Chomikowate:

Chomik Europejski - Karczownik Ziemnowodny - Nornica Ruda - Nornik Bury.